4 Hoe is de pelaschap eigenlijk ontstaan?
4 Hoe is de pelaschap eigenlijk ontstaan?
Het is een spannend verhaal, dat zo beeldend is beschreven in het pelaboek, dat het je uitdaagt om er een film of toneelstuk over te maken.
In het kort komt het hier op neer:
In die tijd(rond 1860) was het heel gewoon dat vanuit Nusalaut, met een prauw naar Ceram werd gevaren om daar sago te kloppen en die mee terug te nemen naar huis, omdat er in Nusalaut te weinig sago was.
Die reizen om sago te gaan kloppen werden “babalu” genoemd.
Een uitdrukking die aangeeft dat men een tijd lang wegtrekt uit het dorp om een bepaalde, vaak niet ongevaarlijke, taak uit te voeren.
Zo gebeurde het ook dat een wakil (team) van 3-5 personen, o.l.v. Jopie Samallo vanuit Akoon naar Ceram ging om daar sago te kloppen.
Ze gingen in de baai van Elpaputih aan land, bij de monding van de Uroro-rivier. (Ulaloko)
Na toestemming te hebben gevraagd om sago te kloppen werd een schuilhut aan het strand gemaakt (Walang Pantai) en een kamp in het sagobos (Walang Goti).
Op een zekere dag, toen Johanis Toontji Samallo met zijn team aan het sagokloppen was, kwamen twee vrouwen uit het dorp Rumalait om garnalen te vissen op een plek niet ver verwijderd van de walang goti van de groep van Johanis Toontji Samallo.
Die plaats heet Tikoletaini.
Op die plaats stroomt de beek Uroro.
Een van de twee vrouwen heette Niniolo Rumalarua en was afkomstig uit het dorp Apisano, maar ze was toen al getrouwd met een man uit Rumalait.
Haar man heette Nichlas Rumailay.
De andere vrouw was een schoondochter van Niniolo.
Terwijl Niniolo en haar schoondochter aan het garnalenvissen waren kwam er plotseling een groep mannen aan uit Korulahuwey (Mani/Patasiwa) die de twee vrouwen aanvielen. Bij die aanval werd de schoondochter van Niniolo gedood en haar hoofd werd gesneld.
Het was Niniolo gelukt zich uit de levensgevaarlijke situatie te redden.
Zij rende uit alle macht weg en kwam eindelijk veilig aan bij de walang goti, waar zij Johanis Toontji Samallo en zijn groep trof.
Zij vertelde hen over de onheilspellende gebeurtenis die haar en haar schoondochter was overkomen, en vroeg tegelijkertijd om hulp en bescherming.
Omdat zij pijn aan haar been had en niet ver meer kon lopen, had Johanis Toontji Samallo haar verstopt onder een Timbil* Tetul (Timbil besar*) (een mand, gevlochten uit repen bamboe.)
Vervolgens werd aan een paar teamleden opgedragen om dit bericht onmiddellijk bekend te maken in Rumalait, Apisano en Liang, terwijl de andere teamleden in hoogste staat van paraatheid achterbleven.
Niet lang daarna kwamen die teamleden terug in gezelschap van mensen uit Rumalait en Apisano.
Zij besloten samen een eenheid te vormen en maakten plannen om die mensen van Korulahuwey aan te vallen.
Bij aankomst op de plaats delict bleek echter dat de mensen van Korulahuwey al vertrokken waren.
Wat ze aantroffen was slechts het stoffelijk overschot van de schoondochter van Niniolo, dat er zonder hoofd bij lag.
Toen vroegen de mannen uit Rumalait en Apisano aan Johanis Toontji Samallo: ¨Waar is de andere persoon?
Daarmee op Niniolo doelend.
Daarop antwoordde Johanis Toontji Samallo: “Die vrouw heb ik onder de Timbil Tetul in onze walang goti verstopt, toen ze om hulp en bescherming kwam vragen”.
Toen men het antwoord van Johanis Toontji Samallo hoorde haastten ze zich naar de walang goti om zich er van te overtuigen of Niniolo er werkelijk was.
Toen ze allemaal bij de walang goti waren aangekomen, kwam plotseling een stem onder de Timbil Tetul vandaan die zei: “Ik ben hier….!”.
Iedereen was er van overtuigd dat het echt de stem van Niniolo was.
Zij tilden meteen de mand op en het bleek dat het inderdaad Niniolo was, die in goede gezondheid verkeerde, en aarzelend gingen ze weg.
De aarzeling veranderde in rust en blijdschap vanwege de redding van Niniolo.
Daarna begeleidde Johanis Toontji Samallo met zijn groep, Niniolo en haar gezelschap naar de walang pantai vlak bij de monding van de Uroro rivier.
De afspraak te Walang Pantai
Aangekomen bij de walang pantai hielden de mensen van Rumalait en Apisano onderling een korte discussie.
Daarna spraken ze samen hun oprechte dank uit aan het adres van Johannis Toontji Samallo en zijn team voor de geboden hulp en de redding van hun zuster.
Vervolgens zeiden ze: “Wat kunnen wij terugdoen voor al het goede wat u uit Akoon, voor ons gedaan heeft?
Wij zijn in beraad geweest en zijn overeengekomen om het volgende te doen: Laten wij als de dorpen Rumalait en Apisano een zeer hechte vriendschap sluiten met het dorp Akoon.
Dit is volgens onze overtuiging de enige goede oplossing”.
Hierop reageerde Johanis Toontji Samallo door te zeggen: “Niet alleen vriendschap sluiten, maar laten wij die vriendschap bekrachtigen door een Pela overeenkomst te sluiten”. De aanwezigen aanvaarden het voorstel en waren het met Johanis Toontji Samallo eens.
Zo ontstond het Pela-verbond.
Dit Pela-verbond is gesloten uit diep respect voor de wijze waarop de tragedie, die net had plaatsgevonden, werd opgelost.
De monding van Uroro rivier en de walang pantai zijn de blijvende getuigen van het gesloten Pela-verbond, dat een blijvende herinnering is geworden voor het dorpsbestuur en de bewoners van de drie dorpen, van generatie op generatie.
In overeenstemming met die verbintenis gingen ze met zijn allen terug om het stoffelijk overschot van de schoondochter van Niniolo op te halen en het over te brengen naar Rumalait om daar te worden begraven.
Nadat al het werk met goed resultaat was afgerond, ging Johanis Toontji Samallo en zijn team terug, en namen ze sagu tumang (sago verpakt in een vat) mee voor hun gezinnen en familieleden die ze een tijdlang hadden achtergelaten.
Veilig aangekomen in Akoon, werd de tragische en historische gebeurtenis onmiddellijk aan het dorpsbestuur van Akoon gerapporteerd.
Op basis van die rapporten ging het dorpsbestuur van het dorp Akoon en haar staf onmiddellijk een bespreking beleggen om zodoende de verdere stappen te bepalen.
Als vervolg op deze beraadslaging, vertrok het dorpsbestuur van het dorp Akoon met haar staf en een deel van de dorpelingen, per eerste gelegenheid naar Rumalait en Apisano om de Pela-band te verstevigen.
Het dorpsbestuur van het dorp Akoon had de Pela-overeenkomst geaccepteerd en als bewijs van hun vastberadenheid nam zij een Pistong geweer mee.
Na hun aankomst in Rumalait en Apisano werd dat Pistong geweer overhandigd aan de beide dorpsbesturen van dat moment.
Verder werd toegezegd, dat op korte termijn elk van beide dorpsbesturen met hun staf en dorpelingen een tegenbezoek aan Akoon zou brengen, ten einde alles met betrekking tot de versterking van de Pela-band te kunnen afronden.
Tot zover het verhaal over het ontstaan van de Pelaschap zoals het in het officiële pelaboek ios beschreven.
Dit verhaal spreekt sterk tot de verbeelding.
Het inspireerdeJanes Berhitu om tijdens de Algemen Ledenvergadering in Marum, bij het thema Adzalku het verhaal op zijn eigen wijze te vertellen.
In een muisstille zaal werd ademloos geluisterd.
Bekijk het hier.
Natuurlijk zijn er meerdere verhalen over het ontstaan en bestaan de Pelaschap tussen Akoon en Apisano/Rumalait/Tananahu
Zo vertelt Richenly Tahapary het op haar blog van december 2013 over Akoon. (in Bahasa Indonesia)
B. Sistem dan Organisasi Kemasyarakatan Sistem kekerabatan sangatlah kental di antara penduduk Desa Akoon. Antar sesama penduduk mereka saling menghormati dan menghargai. Bentuk kekerabatan antara Penduduk Desa Akoon dengan desa lainnya juga terjalin dengan yang namanya hubungan Pela. Pela berasal dari kata Pila yang berarti buatlah sesuatu untuk bersama kita. Pela adalah sistem kekerabatan antara satu desa atau lebih yang tujuannya untuk saling bantu membantu dalam berbagai hal. Hal ini sudah sangat membudaya bagi masyarakat Desa Akoon sejak datuk-datuk dimana Desa Akoon mempunyai hubungan pela dengan Desa Tananahu Rumalait. Hubungan pela ini bermula saat orang Akoon pergi ke Desa Tananahu Rumalait untuk pukul sagu. Saat itu, orang naulu yang terkenal sebagai orang paling pembunuh di daerah Seram, sehingga mereka selalu turun dari gunung dan mengejar orang kampong untuk di bunuh. Ketika itu ada seorang ibu yang bernama Niniolo dan menantu perempuannya dari Desa Tananahu Rumalait pergi ke laut mencari ikan pada saat air pasang surut (meti). Tiba-tiba anak mantunya diculik oleh orang naulu lalu dibunuh. Sedangkan Ibu Niniolo (mertuanya) melarikan diri dan diselamatkan oleh orang Akoon yang berada di Desa Tananahu Rumalait pada waktu itu. Karena ketakutan untuk sementara Ibu Niniolo disembunyikan oleh orang Akoon untuk diamankan. Setelah itu orang Akoon menuju orang Desa Tananahu Rumalait dan memanggil orang-orang disana untuk menjemput Ibu Niniolo. Sejak dari situlah mereka mengangkat sumpah berwama sebagai Pela, berjanji untuk saling membanu, tidak boleh saling mengawini, dan tidak bolewh saling munyusahkan dan mencemooh. | B. Organisatie en systeem van de gemeenschap Het verwantschapssysteem leeft erg sterk onder de bewoners van het dorp Akoon. Ze waarderen en respecteren hun medeburgers De vorm van verwantschap tussen de inwoners van Akoon en andere dorpen is ook verweven met de naam Pela-relatie. Pela komt van het woord Pila wat betekent dat er iets bij ons moet zijn. Pela is een systeem van verwantschap tussen een of meer dorpen met als doel elkaar op verschillende manieren te helpen. Dit is voor de mensen van Akoon sterk verankerd al sinds de voorouders toen Akoon pela-relaties kreeg met Tananahu Rumalait. Deze pela-relatie begon toen inwoners van Akoon naar Tananahu Rumalait gingen voor sago. In die tijd stonden de Naulu-mensen bekend als de meest moorddadige mensen in het Ceram-gebied, dus kwamen ze altijd van de berg af en achtervolgden de dorpelingen om te doden. In die tijd was er een moeder genaamd Niniolo en haar schoondochter uit Tananahu Rumalait die tijdens vloed naar zee gingen op zoek naar vis (meti). Plots werd haar schoonzoon door de Naulu ontvoerd en vervolgens vermoord. Terwijl Ibu Niniolo (haar schoonmoeder) ontsnapte en werd gered door de mensen van Akoon die op dat moment in Tananahu Rumalait waren. Mevrouw Niniolo werd een tijdje uit angst voor de bewaring verborgen door de mensen van Akoon. Daarna gingen de Akoon-mensen naar de mensen van Tananahu Rumalait en riepen de mensen daar om mevrouw Niniolo op te halen. Van daaruit legden ze de eed van kleur af als Pela, beloofden elkaar te helpen, niet met elkaar te trouwen, elkaar niet lastig te vallen of te spotten. |
Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 2014 in Wierden werd een workshop verzorgd over de pelaschap.
Daarbij werd het verhaal van de Pelschap vertelt met behulp van een diapresentatie, gepresenteerd door Hans Hoogeveen.
Hier is deze zeer uitgebreide diapresentatie te bekijken, waarbij allerlei achtergronden worden vermeld en foto's worden getoond.
De Pelaschap is niet dood, dat bewijst de bezoeken die over en weer werden gebracht in de afgelopen tijd.